8.6. Schoolmusicals

© Walter Roozendaal - www.muzemuzette.com - en Janine Slijkhuis - www.janineslijkhuis.nl - klik hier voor meer informatie

Schoolmusicals vertonen helaas grote verschillen in kwaliteit. Het plezier dat mensen zich nog jaren later kunnen herinneren van hun afscheidsmusical zegt daar eigenlijk niets over.
Ook hier is de haalbaarheid van de zang een belangrijk criterium. Wanneer je op de cd hoort dat de zang voor het voorbeeldkoor te hoog of te laag ligt, moet je je ernstig afvragen of jouw groep dat wèl mooi tot klinken brengt.
Maar ook de dramatische kracht en inhoudelijke diepte zijn aandachtspunten. Nou hoeft een klucht niet te gaan over een dramatisch inhoudelijk thema, en mag de tekst zich best van oneliner naar oneliner bewegen, zonder grote dramatische spanning over een langere spanningsboog. En het mag ook best gaan over rolbevestigende clichéfiguren, die nooit een ontwikkeling zullen doormaken maar eeuwig hetzelfde zullen zijn — en daarom juist zo leuk. Maar het is jammer wanneer kinderen grappen staan te spelen voor het volwassen publiek over de hoofden van hun kinderpubliek heen (en misschien ook wel over hun eigen hoofden). En er is misschien ook een grens aan de grofheid die jij aan jouw publiek wilt presenteren.

In sommige schoolmusicals zijn momenten ingebouwd voor een eigen creatieve inbreng. Dat is een kans om kinderen op het toneel te laten schitteren met iets speciaals dat ze goed kunnen.
    Naar aanleiding van die ingebouwde momenten heb ik ooit met collega’s een aantal vormen benoemd, die je typisch bij schoolmusicals tegenkomt. De eerste drie zijn geen officiële dramaturgische termen:

  • Type Bonte Avond: vaste tekst met ergens een punt ingebouwd voor een eigen show (bijvoorbeeld de bonte avond tijdens een kamp).
  • Type Auditie: een open frame van korte scènes met daarbinnen of daarnaast ruimte voor korte eigen acts en optredens (bijvoorbeeld een tv-show waarin een klas publiek is, maar ook optreedt).
  • Type Hotel: het stuk speelt zich af in een omgeving waar veel verschillende mensen samenkomen. Daardoor zijn er voor verschillende groepen kinderen verschillende mogelijkheden om op te treden (bijvoorbeeld in een hotel, een warenhuis, een kuuroord, een vakantietrip, enz.).
  • Raamvertelling: dit geeft vaak de mogelijkheid om met verschillende subgroepjes aparte delen van het stuk te oefenen, die ook mogen verschillen van speel- of muziekstijl. De hoofdrol maakt bijvoorbeeld een reis en komt daardoor steeds in een nieuwe situatie nieuwe mensen met een eigen verhaaltje tegen.

Musicalpakketten

Alle commerciële uitgevers van basisschoolmusicals hebben pakketten of downloads met:

  • cd/mp3’s met voorbeeldkoor en karaoke-begeleiding,
  • losse tekstboekjes voor de kinderen,
  • bladmuziek van de zangpartij en akkoordenschema,

Bij de meeste pakketten betaal je de opvoeringsrechten voor één productiejaar in de aanschafprijs mee. Meestal is dat vele malen goedkoper dan musicals van het ‘grote toneel’.
Bij veel uitgevers kan je een proefpakketje bestellen, met een indruk van de muzikale nummers, de korte inhoud, en vaak ook een tekstboekje.
Op hun websites kun je deze informatie meestal ook lezen of downloaden.

De meeste schoolmusicals zijn bescheiden van omvang, wat ze voor een beginnende groep qua repetitietijd haalbaar maakt.
Een groot deel van de musicals zijn eigenlijk afscheidsmusicals voor groep acht, vaak met een groot klucht- en revuegehalte. Ze zijn geschreven op de mogelijkheid om zoveel mogelijk kinderen uit een klas een klein eigen rolletje te geven — er zijn vaak weinig hoofdrollen die een echte uitdaging stellen.
Sommige van de musicals zijn zo geschreven dat het afscheidselement van groep acht er ook weer uit weggelaten kan worden. Een slotlied kan dan gaan over het afscheid van de oude school, maar ook over het afscheid van het publiek of het spel.
Musicals met een meer inhoudelijk thema of een sterkere dramatische ontwikkeling zijn er ook, je moet daarvoor even doorzoeken of doorvragen. Kerstmusicals zijn een aparte categorie, en er zijn ook musicals voor jongere kinderen.

Op oudere begeleidings-cd’s overheerst het slagwerk vaak nogal — begrijpelijk wanneer je een ongetraind kinderkoor zonder echte dirigent in de maat wil houden, maar muzikaal soms ook jammer. Nieuwere musicals zijn qua begeleiding muzikaal vaak interessanter.
Het is ook zinnig om de cd van het proefpakket kritisch te beluisteren: helaas hoor je in een aantal gevallen dat het voorbeeldkoor de muzikale uitdaging niet haalt. Afgezien van het feit dat het dan geen inspirerend voorbeeld is, moet je je afvragen of het voor jouw groep dan wèl zingbaar is.

De verschillende uitgevers hebben zich in de loop van de jaren ontwikkeld, en zijn vaak herkenbaar aan een eigen handtekening. Je vindt bijvoorbeeld:

  • Musicals waarin de kinderen voornamelijk volwassen typetjes spelen (zoals bij Benny Vreden). Dat lijkt makkelijk (een snor en een hoedje doen al heel wat), maar het spelen van een typetje met die attributen gebeurt niet altijd automatisch.
  • Musicals waarin de kinderen voornamelijk gewoon kinderen spelen, met soms één rol voor een volwassene: een klas met de juf of meester (zoals bij Jingo). Dat lijkt makkelijk omdat kinderen min of meer zichzelf mogen spelen, maar het leidt niet automatisch tot ingeleefd spel.
  • Musicals gebaseerd op succesvolle kinderboeken (zoals bij Uitgeverij Het Verkeerde Beentje). Dit heeft als voordeel dat ze dramatisch interessant zijn, en dat kinderen de verhalen leuk vinden om te spelen. Maar je loopt wel de kans dat je, om het verhaal te volgen, heel veel changementen krijgt. Een boek hoeft zich minder dan een theaterstuk aan de eenheid van plaats en tijd te houden, terwijl in het theater changementen de neiging hebben om veel te veel tijd te kosten, en daarmee volkomen de vaart uit de voorstelling halen. Daar moet je dus handige oplossingen voor verzinnen!
  • Musicals, die in eerste instantie op Christelijke scholen gericht zijn (zoals van SGO Hoevelaken bv). Een plezierig bijverschijnsel kan dan zijn, dat de eisen die aan de zang worden gesteld gemiddeld wat hoger liggen dan bij andere uitgevers. En dat ook algemeen maatschappelijke interessante thema’s aan bod kunnen komen.
  • Maatschappelijk interessante thema’s vind je ook bij op die thema’s gerichte instellingen, zoals War Child

In de lijst met links (in de gedrukte versie Bijlage 3: Handige adressen) staat een uitgebreide lijst met nog veel meer uitgevers.

Een bijzondere musical wordt op dit moment ontwikkeld door de Stichting Care & Culture, die muziekprojecten voor ouderen organiseert. Eén van deze projecten is een (school)musical voor kinderen en hun opa’s en oma’s. Op het moment van schrijven van de tweede druk van deze reader is dit project vol in ontwikkeling. De musical wordt geschreven met veel input van leerlingen en grootouders van de leerlingen van de pilot scholen, en zal naar verwachting  in de loop van 2018/19 gepubliceerd worden.