© Walter Roozendaal - www.muzemuzette.com - klik hier voor meer informatie

De voorstelling wordt in een bredere context geplaatst. Vaak gaat het om informatie, die het begrip en de betrokkenheid rond de voorstelling vergroot, zonder dat deze direct terug te vinden is in de voorstelling.
Bijvoorbeeld: biografische informatie over auteurs/componisten, informatie over het tijdsbeeld waarin het stuk/het concert past.

Prikkelfunctie

Het opwekken van nieuwsgierigheid, verlangen naar de voorstelling kan een belangrijke functie zijn. Nieuwsgierigheid zowel naar de inhoud als de vorm kan. Vaak wordt er gebruik gemaakt van iets wat de spanning opvoert.
Bijvoorbeeld: er was een voorstelling met een soort adventkalender. Iedere dag dichter naar de voorstelling toe mocht er een luikje open, waarachter iets zichtbaar werd. Wat hadden al die dingen met elkaar te maken?
De informatie kan ook op een spannend moment afgebroken wor…

Herkenningsfunctie

Foto’s, het tonen of laten horen van fragmenten zorgen voor herkenning tijdens de voorstelling.
Een theatergroep liet in elke klas een brief bezorgen van de schipper van de Bontekoe, waarin hij een spannend verslag gaf van een stukje van zijn reis. De brief was duidelijk beschadigd door water en vuur, terwijl er tegelijk een touw met een zeemansknoop en nog enkele vreemde voorwerpen bij zaten.
Een uitgebreidere variatie op een brief is een krant. Ik heb zelf een krant gemaakt van het lesmateriaal bij mijn voorstelling 'Toen Schlemiel naar Warschau ging...' inclusief de handleiding voor de leerkrachten. De eerste artikelen zijn verbonden aan de herkenningsfunctie, andere artikelen hebben meer de verwerkingsfunctie (zie onderaan deze bladzijde).
In het project rond de Amsterdamse componistenbuurt hadden studenten van de Opleiding Docent Muziek van het Conservatorium van Amsterdam een ganzenbordspel gemaakt, met de componistenstraatnamen als weg voor de pionnetjes. Op een aantal plekken was informatie te krijgen in verhaalvorm, foto’s of muzikale fragmenten.
Van een kleutervoorstelling wist ik dat er een lantaarnopsteker in voorkwam. Dat is iets wat kleuters van nu niet meer kennen. Ik heb de leerkrachten toen gevraagd vóór de voorstelling het sprookje van de Lantaarnopsteker van Hans Christiaan Andersen voor te lezen of te vertellen. En dan niet te zeggen dat het voor de voorstelling was. Alle kinderen wisten wat de betekenis van de lantaarnopstelker was, het gaf tijdens de voorstelling geen problemen.
 

Communicatiefunctie

Het gaat hier om het verkleinen van de afstand tussen publiek en voorstelling.
Voorbeelden: vertellen over het wordingsproces, het werk achter de voorstelling. Een bijzonder effect heeft het, als spelers zich persoonlijk voorstellen aan hun publiek.
Voor het Noordhollands Philharmonisch Orkest heb ik ooit het project “Te gast bij muzikale gasten” ontwikkeld. Leerlingen (groep 7/8 basisschool) kregen lessen in het ontvangen en interviewen van een solist in hun klas. Daarbij gingen we uit van de gedachte, dat een musicus niet per definitie een goede leskracht is, als deze in de klas verschijnt. Maar dat een klas wel een goede 'gastheer' kan zijn voor iemand, die hele interessante dingen te bieden heeft. Als vervolg kregen ouders en familieleden van de kinderen korting op het zondagochtend-koffieconcert. Twee kinderen uit de klas mochten het concert presenteren, en zo nog eens de brug slaan tussen hun klas en de al bekende solist. De concerten waren stampvol uitverkocht en alle kinderen uit de klas kwamen naar hun solist kijken!
Een variatie hierop heb ik ontwikkeld bij het concert “Niet meer van deze wereld” van Maurice Vastenouw voor het voortgezet onderwijs. Ik voeg ik dit materiaal toe aan deze reader in hoofdstuk 3.
De studenten van de Opleiding Docent Muziek, die zelf inleidende lessen gaven op hun jaarlijkse Educatieve Muziek Project, waren altijd opnieuw weer verrast door de enorme goodwill die je ontmoet, als je een klas als gast binnenkomt, en het overweldigende effect tijdens de voorstelling als de kinderen hun “juf” of “meester” op het podium herkennen.

Verbeeldingsfunctie

Spel- of tekenopdrachten, muzikale improvisatieopdrachten, visueel en auditief materiaal kunnen de verbeeldingskracht behoorlijk aanspreken. Fantasie en het vermogen tot associëren zijn krachtige middelen. De hoop is, dat deze prikkel van verbeelding zijn weerslag vindt tijdens de voorstelling en een actieve kijk- en luisterhouding stimuleert.
“Hoe zou het zijn als jij…?” is bijvoorbeeld een mooie openingsvraag.

Verwerkingsfunctie

Als het materiaal ook achteraf gebruikt kan worden heeft het een verwerkingsfunctie. Door bijvoorbeeld nog eens terug te kijken op de voorstelling, na te genieten, of verder door te gaan rond thema, vorm, werkwijzen, enz.

Tot slot nog een voorbeeld uit een Muziek Theater Project van de afdeling Schoolmuziek van het Conservatorium van Amsterdam:
Leerlingen hadden op een tekst uit een opera zelf een klankcollage gemaakt. Die tekst kenden ze uit hun hoofd. Maar de overweldigende klankcollage uit het orkest was, inclusief de enorme presentatie van de tekst door een acteur zo overweldigend, dat het een diepe indruk achterliet.
Hier worden inhoudelijk referentiekader, herkenningsfunctie en verbeeldingsfunctie tegelijkertijd aangesproken.

In de praktijk

Als leerkrachten zelf iets verzinnen bij een concert/voorstelling blijven voorbereiding en verwerking helaas vaak steken in het voeren van een kort gesprek of het maken van een tekening...

Vruchtbaarder is om je af te vragen welk proces leerlingen moeten doormaken om van een optreden te kunnen genieten, en wat voor materialen/beelden/activiteiten dat proces kunnen structureren – waarbij je ook alle zintuigen kan aanspreken. Meestal gaat het niet om het opdoen van kennis, maar om het doorleven van een emotioneel proces.
Concreet voor muziek: kinderen willen ervaren dat jouw muziek precies raak is – eigenlijk er van overtuigd zijn dat andere muziek gewoon niet kon! Wanneer het je lukt om ze die ervaring al vóór het concert te geven heb je al heel veel goodwill gekweekt.

En voor theater of vertellen geldt natuurlijk hetzelfde.

Mijn doelstelling is minimaal: kinderen op de juiste wijze geopend een voorstelling binnen laten komen.